چرا از قرآن بهره نميبريم؟
مهدي غفاري
شايد يكي از دغدغهها و نگرانيهاي شما، عدم آگاهي از چگونگي با قرآن بودن و نشناختن شيوههاي انس با قرآن است. شايد سالها قرآن خواندن شما، هنوز نتوانسته است لذت برقراري رابطهاي عميق و دوستانه با قرآن را به شما بچشاند آنچنان كه اگر روزي قرآن نخوانيد گويي دنيا به آخر رسيده است. پيامبر اكرم(ص) ميفرمايد: «قرآن راهنمايي است كه به بهترين راهها هدايت ميكند». يعني قرآن در زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي و در انتخاب چگونگي رفتارها راهنماست. اين راهنمايي قرآن لزوماً وابسته به فهميدن آن نيست. زيرا سخن خدا با اثري كه بر روح و جان آدمي ميگذارد او را از درون به انتخاب راه درست، هدايت ميكند ولي نكته قابل توجه اين است كه چرا قرآن خواندن اكثر ما اين اثر را ندارد و كمتر پيش ميآيد كه ما مزه واقعي با قرآن بودن و زنده بودن قرآن را بچشيم و تأثير قرآن را در زندگي خود حس كنيم.اين مسأله چهار دليل مهم دارد كه از اين پس در چند شماره به آنها خواهيم پرداخت. براي طرح اولين دليل مثالي ميزنيم: تصور كنيد به كشوري مسافرت كردهايد و بالاخره توانستهايد از ازدحام فرودگاه رها شويد. براي رفع گرسنگي و خستگي به رستوراني مراجعه ميكنيد تا غذايي سفارش دهيد ولي همين كه وارد رستوران ميشويد ميفهميد كه پول همراه شما گرچه زياد است ولي با آن حتي نميتوانيد يك غذاي مختصر تهيه كنيد. نگران و خسته از رستوران خارج ميشويد و در خيابانهاي شهر جديد به سوي محل اقامتتان حركت ميكنيد. ناگهان به ياد ميآوريد كه در آخرين لحظه، مقداري از پول اين كشور را در كيفتان گذاشتهايد. با عجله به سوي اولين مغازه ميرويد و حالا ميتوانيد هر چه بخواهيد بخريد.
بهرهگيري از قرآن و انس با سخن خدا هم همينگونه است، بسياري از ما نميدانيم كه براي با قرآن بودن، نميشود از هر جاي قرآن كه خواستيم استفاده كنيم بلكه در اين جا نيز سورهها و آيههايي موءثر واقع ميشوند كه آنها را در دل خود جاي دادهايم يعني سورههايي كه هماكنون بدون نياز به نسخه قرآن ميتوانيم آنها را بخوانيم. سورههايي كه بر خواندن آنها مداومت كردهايم و به معناي واقعي كلمه همراه ما هستند. بايد بدانيم كه اگر تنها ده سوره از قرآن را در دل داريم، سوره يازدهم و سورههاي ديگر ـ اگر چه به ظاهر و در يك مصحف همراه ما باشند ـ براي ما موءثر نيستند چون در سرزمين وجودمان آنها را راه ندادهايم درست مثل همان پولهاي ارزشمندي كه در يك كشور ديگر نميتوانيم از آنها استفاده كنيم. بسيار طبيعي است كه اگر سوره بقره همراه ما نيست و ما آن را در سينه خود جاي ندادهايم، نميتوانيم، به اميد ارتباط جدي و عميق با قرآن آن را بخوانيم و به انتظار دوستي و همراهي اين سوره باشيم.
حال بياييم فهرستي از سورههايي كه هماكنون به همراه داريم تهيه كنيم و بدانيم مهم نيست كه اين فهرست، چند سوره دارد بلكه مهم اين است كه فهرستمان را تهيه كنيم و بدانيم كه براي انس با قرآن و ايجاد رابطهاي عميق با سخن خدا تنها بايد با اين سورهها كار كنيم. از لحظهاي كه اين فهرست تهيه شد، گام در راهي نهادهايم كه ما را به انس با قرآن خوهد رساند و هرگاه از اين راه خارج شويم به طور طبيعي بايد مطمئن باشيم كه به هدف نميرسيم.
اين ديدگاه دقيقاً برگرفته از سنت پيامبر اكرم(ص) و ائمه طاهرين(ع) است. اجازه دهيد به سيره رسول خدا(ص) و سالهاي زندگي ايشان در مدينه باز گرديم. در آن روزگار قاعده اين بود كه هر كس هر سورهاي را دوست داشت، ابتدا به وسيله شنيدن از ديگري و تكرار، بالاخره آن را در سينه خود جاي ميداد و به اصطلاح حامل آن سوره ميشد. از آن به بعد ميتوانست هر وقت كه بخواهد آن سوره را نيز بخواند. بارها ميشد كه يكي از ياران پيامبر(ص) دوست داشت قرآن را ختم كند ولي سورههاي زيادي را در سينه نداشت. رسول خدا(ص) به او دلگرمي ميداد و ميفرمود هر كس، همه سوره هايي را كه به همراه دارد بخواند، كل قرآن را ختم كرده است. معناي فرمايش پيغمبر اكرم(ص) اين است كه خدا در هر سوره يا هر آيه قرآن، اثر همه قرآن را گنجانده است و اگر كسي يك آيه يا چند آيه معدود در سينه داشته باشد و تنها همينها را بخواند و تكرار كند، گويي همه قرآن را خوانده است و هر اثري كه قرار است همه قرآن بر او بگذارد، خواندن همين يك يا چند آيه خواهد گذاشت.
حال اگر بدانيد كه با داشتن حتي يك آيه، ده سوره يا بيست سوره گويي همه قرآن را داريد و خواندن همين چند آيه، همه آثار ختم قرآن را بر شما خواهد گذاشت، آيا اصراري برخواندن سورههايي كه در دل نداريد ميكنيد؟ پس اولين گام در شناخت چگونگي با قرآن بودن و به اصطلاح انس با قرآن شناخت سورهها و آيههايي است كه به همراه داريم و يا قصد داريم با شنيدن و تكرار، آنها را به همراه داشته باشيم.
البته بايد اين را هم بدانيم كه افزودن سورههاي جديد به فهرستمان، سرعت رسيدن ما به انس با قرآن و عمق اين دوستي را بيشتر ميكند و اگر همان ده سوره به يازده سوره تبديل شود ارتباط ما را با قرآن بيشتر و بهتر برقرار ميكند ولي اين عضو جديد بايد در كنار اعضاي ديگر قرار گيرد نه اين كه ده سوره در جايي (قلب ما) و سوره يازدهم در جاي ديگر(نسخه قرآن) باشد.